Naar overzicht
Wat is een eendenkooi?
Eendenkooien zijn een bij wet geregistreerd vangmiddel. Ze kwamen al in de middeleeuwen voor en hebben nu vooral cultuurhistorische, landschappelijke en wetenschappelijke betekenis. De eendenkooi op Sint Philipsland werd in 1882 aangelegd in opdracht van P.H.A. Martini Buys, de schoonzoon van de bedijker van de Anna Jacobapolder.
De kooi heeft het klassieke rogge-ei-model. Hij bestaat uit 7 hectare bos rond een halve hectare grote waterplas, met vier – één op iedere windrichting – bochtige, smal toelopende vangpijpen, omringd door rietschermen en vogelnetten. Het kooibos geeft beschutting. De struiken en bomen gaan rondom de plas ‘geleidelijk’ op, zodat eenden deze op hun aanvliegroutes vanuit de lucht goed kunnen waarnemen. Het stiltegebied is ruim 11 hectare groot en staat geregistreerd met recht van afpaling. Dat houdt in dat binnen een denkbeeldige cirkel rond het hart van de kooi – bij onze kooi in een straal van 625 meter – een rustverstoringsverbod geldt.
Hoe werkt een eendenkooi?
Eenden vangen gebeurt in een unieke samenwerking tussen kooiker, kooikerhondje en de makke staleenden. Daarnaast is er een vliegstal met half makke eenden. Die foerageren ’s nachts in de wijde omgeving en keren tegen zonsopgang terug met in hun kielzog de wilde eenden.
Omdat eenden altijd tegen de wind in opvliegen, zijn er meerdere vangpijpen. De kooiker kiest de vangpijp waar tegen de wind in gevangen kan worden. Op het juiste moment komt het signaal voor de hond. Die reageert direct en acteert rondom de rietschermen met de witte, vlaggende staart om de wilde eenden nieuwsgierig te maken. Tegelijkertijd strooit de kooiker lokvoer over de schermen. De makke staleenden komen daarop af en lokken hun wilde soortgenoten de vangpijp in. Zodra ze ‘door de bocht komen’, verschijnt de kooiker ‘achter de schermen’ en vluchten de eenden ‘de pijp uit’ richting het vanghok.
Geschiedenis van de eendenkooi
Eendenkooien kennen een rijke geschiedenis die teruggaat naar de Middeleeuwen. Oorspronkelijk werden ze gebruikt om eenden te vangen voor consumptie. Vroeger werden de eenden verkocht aan de poelier of pruttelden ze bij de kooiker zelf in de pan. Eeuwenlang was zo hun lot bezegeld. Het was een belangrijke voedsel- en inkomstenbron. Naar schatting waren er vroeger 1.500 eendenkooien in Nederland. Tegenwoordig zijn er nog ruim 100 waaronder de eendenkooi op Sint Philipsland. De eenden worden in deze kooi niet meer gevangen voor consumptie maar gevangen voor onderzoek naar vogelziekten. Wil je meer weten over de geschiedenis van de eendenkooi in Sint Philipsland?
Eendenkooien in Zeeland
Zeeland telt op dit moment nog 4 eendenkooien. Je vindt ze in Oostkapelle, Renesse, Oosterland en Sint Philipsland. De eendenkooi op Sint Philipsland is als enige Zeeuwse eendenkooi nog helemaal intact en volop in bedrijf. De kooiker en haar hondje houden het eeuwenoude ambacht in stand.
Wil je dit ambacht van dichtbij beleven? Ga dan een keer mee op excursie bij de eendenkooi in Sint Philipsland. In mei en juni worden er excursies georganiseerd. Ook besteden we veel aandacht aan voorlichting. Jaarlijks bezoeken vele basisschoolleerlingen de eendenkooi. De oude kooikerwoning is ingericht als bezoekerscentrum en op afspraak te bezichtigen. Na 15 juli is het voorlichtingsseizoen gesloten. De kooi maakt zich op voor het vangseizoen. Rust is dan van cruciaal belang!
Excursie eendenkooi boeken
Eendenkooi voor de wetenschap
Het is bijzonder om het eeuwenoude kooikersambacht in stand te houden in combinatie met hedendaags wetenschappelijk onderzoek. Het ‘vangklaar’ houden van de kooi is nodig om het afpalingsrecht te behouden. De eenden worden op authentieke wijze gevangen, waarna ze worden voorzien van een metalen ring. Dan volgt het biometrieonderzoek: het wegen en meten van kopsnavel-, poot- en vleugellengten. Ook worden swaps van keel en cloaca genomen en bloedmonsters voor het zoönosenonderzoek. Zoönosen zijn ziekten die overdraagbaar zijn van dieren op mensen, zoals vogelgriep.
Beheer van een eendenkooi
Een eendenkooi beheren is specialistisch werk. Het kooibedrijf vergt specifiek beheer en onderhoud. We werken onder andere met stille accumachines om technisch te verduurzamen en om de rust in het gebied te handhaven. Een deel van de werkzaamheden wordt uitgevoerd door de knotgroep van de Natuurvereniging Tholen. En sinds 2017 steekt het vaste kleine team vrijwilligers de handen uit de mouwen. Ze werken met de zeis, helpen met het vervaardigen van de rietschermen en onderhouden het terrein.
